Syreni gród

Warszawa jest dla mnie miastem w dużej mierze obcym. Byłem w niej kilka razy, ale nie starałem się jej bliżej poznać i wiem o niej niewiele więcej niż o Berlinie czy Paryżu. Powszechnie też wiadomo, że nie darzę Warszawy specjalną sympatią. Kilka miesięcy biłem się więc z myślami jak zabrać się to tego podręcznika i samej recenzji i to, co macie przed sobą to owoc owego zmagania.
Przed wami materiał poświęcony podręcznikowi “Warszawa: Stracone miasto”.

“Warszawa: Stracone miasto” to podręcznik zajmujący się stolicą odrodzonej Polski w roku 1926. W podręczniku znajdziemy nie tylko opis miasta i postaci historycznych, które można w nim spotkać, ale również całkiem sporo elementów pozwalających popatrzyć na Warszawę przez pryzmat mitów Cthulhu, w tym zarys różnych paranormalnych organizacji, kilka pakietów doświadczenia, garść pomysłów na scenariusze oraz trzy pełnoprawne przygody układające się w minikampanię “Krew dzieci Warszawy”.

Warsiawa! Sie wie!

Warszawa roku 1926 to nowa stolica państwa, które odzyskało swoją niepodległość po ponad stuletniej niewoli. Międzywojenna Polska jest patchworkiem trzech bardzo różnych zaborów, wielu narodowości, kultur i sposobów myślenia. To kraj rozdarty między Wschodem a Zachodem, między prawą a lewą stroną sceny politycznej i pomiędzy tradycją a nowoczesnością. Natomiast Warszawa roku 1926 jest centrum tego amalgamatu, miejscem, gdzie wszystkie te elementy ocierają się o siebie każdego dnia, krzesząc iskry i grożąc wybuchem. To miasto wielkich pieniędzy i potwornej biedy, żydowskich dzielnic i antysemickich bojówek, żołnierzy w pięknych mundurach i bandytów, którzy gotowi są poderżnąć gardło za garść monet. Wszystko to podręcznik “Warszawa: Stracone miasto” oddaje bardzo dobrze. Autor stara się pochylić nad naprawdę wszelkimi aspektami miasta od historii miasta i opisu poszczególnych dzielnic, przez zamieszkujących go ludzi i ich liczne religie, po politykę (wielką i małą) oraz specyficzne kultury mieszkańców poszczególnych rejonów stolicy. Znajdziemy tu uwagi na temat nocnego życia, transportu, przestępczości (w tym kulisy kilku kryminalnych spraw, którymi żyła stolica), a nawet dotyczące kulinariów i gwary warszawskiej. Całość napisano naprawdę przekrojowo, ciekawym, lekkim stylem, który przyjemnie się czyta, co powoduje, że bez większego trudu uda nam się uchwycić klimat stolicy w okresie międzywojennym. Miejscami miałem jednak wrażenie, że z części opisowej mocno wychodzi przekonanie o “wspaniałości Warszawy”. Jeżeli jest to tylko zabieg stylistyczny mający ułatwić Strażnikowi wczucie się w klimat miasta i zrozumienie jego mieszkańców to naprawdę świetnie, jednak mnie osobiście nieco to żenowało. Mimo tego całość czytało mi się naprawdę bardzo sympatycznie. Dostałem dużo zahaczek na przygody i materiałów przydatnych, by pokazać miasto Warsa i Sawy moim graczom.
Bardzo podoba mi się na przykład opis półświatka. Znajdziemy w nim zarówno informacje na temat różnych typów przedstawicieli bandyckiego fachu od potokarzy kradnących towar ze straganów, przez prujących sejfy kasiarzy (będących przestępczą arystokracją), po różnego typy sutenerów i rekieterów obejmujących “opieką” warszawskie targowiska. Znajdziemy w podręczniku też sporo uwag na temat bandyckiej kultury i zachowań jej przedstawicieli oraz sylwetki kilku znanych warszawskich przestępców. Całość ładnie pokazuje klimat tego aspektu miasta, dzięki czemu autorzy mogli pokazać lokalny koloryt, zwłaszcza jeżeli Badacze zapuszczą się w mniej ciekawe rejony stolicy.
To, czego mi natomiast brakuje to większej ilości informacji na temat stolicy po przewrocie majowym i w latach 30. Niektórzy wolą prowadzić “Zewa” (i to niekoniecznie w wersji pulpowej) w drugiej połowie dwudziestolecia międzywojennego, a stolica po opisanym w dodatku roku okresie na pewno znacznie się zmieniła, zwłaszcza pod względem kulturalnym. Trochę szkoda, że w podręczniku nie pojawił się choćby kilkustronicowy rozdział o Warszawie lat 30.

To, co jednak najbardziej przypadło mi do serca to rozrzucone w całym podręczniku ramki z zahaczkami przygód i wątków pobocznych. Przy wielu historycznych postaciach czy organizacjach umieszczono naprawdę bardzo inspirujące pomysły na “scthulhowanie” ich. I tak na przykład prezydent Mościcki może być alchemikiem, Szpicbródka może podczas swoich “robót” korzystać z magii, a pod Dworcem Wileński może skrywać się tajne laboratorium. Pomysły w ramkach są naprawdę wyśmienite i bardzo dobrze moim zdaniem dopasowane do poszczególnych miejsc i osób. Są one fantastycznym materiałem na naprawdę niezwykle klimatyczne sesje, a wprowadzenie ich jest całkowicie opcjonalne, co pozwoli nam bardzo ładnie “uswoić” cthulhową Warszawę. Mam tylko nadzieję, że kolejne podręczniki do “Zewa Cthulhu” podłapią ten pomysł.

Cthulhu w Warszawie

Oprócz ramek przy opisach postaci historycznych i miejsc w podręczniku „Warszawa: Stracone miasto” znajdziemy także opisy nowych stowarzyszeń, kultów i pomysły na przygody, które możemy osadzić w Warszawie. Tych pierwszych jest dziewięć, sześć wymyślonych na potrzebny podręcznika i trzy istniejące w rzeczywistości. Z tej dziewiątki najbardziej podobają mi się: Warszawskie Towarzystwo Nadnaukowe “Ab Astra”, które stara się badać rzeczy nadnaturalne w naukowy sposób oraz Aummeglekh Existirt Nisht (AEN), żydowska organizacja zajmująca się obroną interesów polskich wyznawców judaizmu. Jej członkowie zajmują się zarówno ochroną ulic przed antysemickimi bojówkami, szpiegowaniem dyplomatów i polityków, jak i rozwiązywaniem różnego typu spraw nadnaturalnych. Wśród prawdziwych opisanych organizacji szczególnie podoba mi się “Skamander”. Wizja Juliana Tuwima, Jarosławia Iwaszkiewicza i Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej uwikłanych w mity jest zarówno urocza, jak i niezwykle pomysłogenna.

Podręcznik opisuje też pięć organizacji, które mogą stanąć na drodze Badaczy, a nawet stać się antagonistami zarówno w jednostrzałach, jak i w całych kampaniach. Mamy więc Oddział V Sztabu Generalnego, czyli wojskową komórkę zajmującą się niewyjaśnionymi sprawami i badającą ich przydatność w obronności Polski, Prawdę Qlipoth, czyli Żydów, którzy poznali tajemnice stworzenia, jedząc kawałki dział członków sekty, Ostatni Legion, czyli endeckich badaczy niewyjaśnionego (takie polskie Thule, czyli idealnych antagonistów dla naszych Badaczy), Jedenaście Sióstr, czyli ściśle współpracujące ze sobą wiedźmy, które oddały swoje dusze Mynoghrze, kuzynce Nyarlathotepa oraz Dzieci Swaroga, czyli zbieraninę różnych kultów okołopogańskich, które postrzegają lovecraftowskie stworzenia jako istoty z mitologii słowiańskiej.
Do gustu najbardziej przypadł mi oczywiście Oddział V i Dzieci Swaroga. Jeżeli chodzi o pierwszą z grup, to mam wielką słabość do PRLowskiego Wydziału X oraz do grania w USA agentami trzyliterowych służb. Służby państwowe i nadnaturalne przestępstwa to piękne połączenie i bardzo chciałbym widzieć rozwinięcie tego tematu, a nawet kampanię związaną stricte z Oddziałem V. Dzieci Swaroga to pomysł dość oczywisty, ale niezmiernie przygodogenny, bo mieszanie słowiańszczyzny i Cthulhu to motyw ograny, ale fantastycznie wpasowujący się w konwencję.
W podręczniku “Warszawa: Stracone miasto” znajdziemy też garść pomysłów na przygody. Są one powiązane z opisanymi w dodatku lokacjami, organizacjami i kultami. Każdy z nich opisano bardzo skrótowo w oparciu o schemat znany chociażby z podręcznika “Berlin: Miasto Grzechu”. Najbardziej podobają mi się tu chyba “Zła Wróżba”, czyli niewytłumaczalna sprawa na przyjęciu karnawałowym w Polonia Palace oraz “Słodkie oczy”, czyli sprawa samobójstw przed sklepem Wedla. Bardzo nie podoba mi się natomiast “Warszawska syrenka”, gdyż korzysta ona z motywu obecnego także w jednym z dużych scenariuszy, ale robi to o wiele gorzej. Na wspomnienie zasługuje też zalążek scenariusza “Hevenu Qlipoth Alehem”. Byłaby to najlepsza zajawka, i to powiązana z bardzo ciekawie wymyśloną Prawdą Qlipoth, ale mam wrażenie, że trochę zabrakło tu cyzelki. Całość lepiej sprawdziłaby się jako pełnoprawna przygoda, w której autor miałby miejsce na rozwinięcie pomysłów.

Krew dzieci Warszawy

Druga część podręcznika to trzy scenariusze, czyli „Kto ma oko na dzieci”, “Dojrzeli do żniwa” oraz “Odliczanie do nieskończoności”. Mogą być one poprowadzone zarówno jako osobne przygody, jak i połączone w minikampanię. Akcja wszystkich trzech toczy się w 1926 roku, z tym, że pierwsza z nich dzieje się zimą, druga w trakcie przewrotu majowego, a trzecia wczesną jesienią. W trakcie pierwszej z nich grupa Badaczy podejmie się śledztwa związanego z serią rytualnych mordów, w drugiej zostanie wplątana w sprawę samobójstwa pewnej artystki, a w trzeciej zagłębi się w świat matematyki i nigeryjskiego dziennikarstwa.

Wszystkie trzy przygody, które znajdziemy w podręczniku “Warszawa: Stracone miasto” są naprawdę bardzo dobre. Podoba mi się fabuła i przygotowani bohaterowie niezależni. Historie są ciekawe, wielowątkowe i bardzo ładnie osadzone zarówno w samym mieście, jak i w mitologii Cthulhu jako takiej. Przygody nie są bardzo trudne i nie przeciąża ich zbyt duża ilość faktów, o których należy pamiętać. Dodatkowo są przyjemnie powiązane z historią i prawdziwymi ludźmi z jej kart. Wątki “realne” są obecne, ale fabuła nie jest o nie bezpośrednio oparta i w żaden sposób nie przytłaczają one wydarzeń fikcyjnych. Nawet przewrót majowy jest bardziej tłem niż sercem scenariusza. Bardzo chciałbym też pochwalić sam sposób spisania przygód. Wszystkie trzy scenariusze spisane są modułowo i bardzo łatwo jest rozgrywać kolejne sceny w takiej kolejności, w jakiej gracze będą prowadzić śledztwo. To bardzo sensowne podejście, które nie zawsze obecne jest w polskich przygodach do “Zew Cthulhu”.

Zdecydowanie najbardziej podoba mi się “Kto ma oko na dzieci”. To bardzo fajne, choć dość klasyczne cthulhowe śledztwo, jest jednak naprawdę dobrze zaprojektowane. Świetnym pomysłem jest umieszczenie w przygodzie “generatora dodatkowych ofiar”, jeżeli graczom idzie opornie albo chcemy nieco podkręcić atmosferę.

Druga w moim prywatnym rankingu jest przygoda “Dojrzeli do żniwa”, choć przegrała ona z “Kto ma oko na dzieci” ledwie o włos. To również bardzo fajne śledztwo i to nie dość, że w ogarniętym wojną domową mieście, to jeszcze z wbudowanym limitem czasowym. Dobrze przemyślano również sam finał, który może być naprawdę dużą i ciekawą, choć mocno pulpową, sceną. Świetnym pomysłem jest klątwa, która została rzucona na niektórych bohaterów niezależnych i która powoduje, że jeżeli powiedzą za dużo, to zostają poddani potwornej przemianie. To świetne narzędzie, które idealnie sprawdzi się na naprawdę wielu sesjach “Zewa Cthulhu”. Dzięki niemu w prosty sposób można wprowadzić do sesji wątek potwornych konsekwencji zbyt natarczywych działań Badaczy.

Zdecydowanie najmniej podoba mi się “Odliczanie do nieskończoności”. To nadal fajny scenariusz z fantastycznym zapleczem historycznym (samo wplecenie w niego Stefana Banacha warte jest oklasków), ale nie jest moim zdaniem tak fajny jak pozostałe. Ma dwa niezależne, choć przyjemnie przeplatające się ze sobą, wątki, które zapewnią graczom sporo roboty, ale sprytni i ogarnięci Badacze mogą je zamknąć dość szybko i to bez dotarcia do wielkiego finału, o ile Strażnik go nie przyspieszy. Mam też wrażenie, że “Odliczanie do nieskończoności” będzie wymagać najwięcej dodatkowej pracy. Podczas gdy “Kto ma oko na dzieci” można poprowadzić praktycznie od ręki, to tutaj przed sesją trzeba się o wiele solidniej przygotować i przemyśleć rozwiązania fabularne, by zrobić z niego naprawdę dobrą przygodę.

Kilka słów na koniec

“Warszawa: Stracone miasto” to zaskakująco dobry podręcznik. Opis stolicy Polski jest naprawdę porządny i choć mniej obszerny od tego co możemy znaleźć w dodatku “Berlin: Miasto grzechu” na temat największego miasta Niemiec, to zdecydowanie lepszy pod względem cthulhowej zawartości. Niezmiernie podobają mi się opisane w podręczniku organizacje i kulty. Wpasowują się świetnie zarówno w temat Polski i w klimaty Cthulhu i zdecydowanie zamierzam z nich korzystać prowadząc “Zew Cthulhu” w naszym kraju, tym bardziej że można z większości z nich skorzystać nie tylko w innych miejscach, ale również w innych okresach. Do gustu przypadły mi również przygody, a “Kto ma oko na dzieci” pewnie niebawem zagości na moim stole. Polecam wam ten dodatek, jest wypełniony po brzegi dobrymi pomysłami i nawet jeżeli, tak jak ja, nie będziecie prowadzić w Warszawie, to na pewno znajdziecie w nim wiele przydatnych rzeczy.

Dziękuje wydawnictwu Black Monk Games za udostępnienie podręcznika do recenzji.

Warto przeczytać