Na wstępie kilka słów wyjaśnienia. Gdyby nie wasze pytania o to jak rozwiązuję poczytalność pewnie wybrałbym jakiejś łatanie sprawy na szybko, ale podszedłem ambicjonalnie i przemyślałem poczytalności w Cthulhu. Niektórzy powiedzą że kombinuję, że przesadzam i że ponad miarę napycham mechanikę FATE zbędnymi elementami, ale moim zdaniem Poczytalność jest w CoC (i Delcie) bardzo ważnym elementem rozgrywki). I za to, że skłoniliśnie mnie do przemyśleń – dziękuję.
A teraz konkret.

Zdarzyć się musi w Delcie lub Zewie, że nasi dzielni bohaterowie w końcu trafią na coś zdecydowanie nieludzkiego, katalog wszelkiego typu dziwacznych istot z mitów jest olbrzymi i MG pewnie nieraz chętnie sięgnie do niego by uprzykrzyć swoim ukochanym graczom życie. W końcu niewiele jest przyjemności w życiu MG większych niż nasłanie na twardzieli shoggotha czy innego ogara z Tindalos. 

Genialność i unikalność mechaniki Poczytalności/Szaleństwa w podstawowym CoC wywodzi się z tego, że – abstrahując od dużych ilości traconej Poczytalności przy porażce w teście – wiele istot z Mitów powoduje lekką utratę punktów niezależnie od wyniku rzutu. Otrzymujemy dzięki temu efekt swego rodzaju “krwawienia poczytalnością”, powolnego, lecz nieuchronnego staczania się w szaleństwo, bardzo charakterystyczny dla prozy samotnika z Providence.

Mamy więc możliwość albo uproszczenia mechaniki i oparcia się na mechanizmach stricte FATE Core/FAE albo rozbudowanej buchalterii i śledzenia wszystkich malutkich punkcików. Jeżeli planujemy jednostrzałową przygodę w konwencji czy klasycznego CoCa czy też DG, nie musimy specjalnie kombinować tylko bierzemy na tapet najprostsze zasady. Na potrzeby długiej kampanii mechanika “buchalteryjna” ma przewagę nad tą uproszczoną, bo daje dodatkową warstwę klimatyczno-fabularną i metodę na obserwację tego jak nasza postać odchodzi w szalony niebyt. Do metody szybkiej wystarczą nam narzędzia opisane w głównym podręczniku przy okazji Toru Stresu oraz te, które pojawiają się w toolkicie (http://fate-srd.com/fate-system-toolkit/horror-paradox). Dzięki temu będzie to metoda sprawna i dynamiczna. Jeżeli zaś chcemy się bawić w metodę “buchalteryjną” czeka nas sporo pracy.

Każda postać zaczyna swoją podróż przez szalony świat mitów z pewną ilością punków Poczytalności. Początkowa ich wartość jest równa 30 (lub 10+10xSiła Woli w zależności od tego, która wartość jest wyższa). Oczywiście jeżeli umiejętność wzrośnie lub spadnie zmienia się też maksymalny poziom Poczytalności i modyfikuje się wszystkie straty.

Testy Strachu

W trakcie przygody może się zdarzyć, że gracze znajdą się w sytuacji w której konflikt wymagał będzie od nich wykonania testu strachu. Poziom trudności takiego testu przedstawiony jest za pomocą dwóch liczb. Pierwsza to poziom trudności i ilość punktów Poczytalności traconych w wyniku porażki, a druga to ilość punktów tracona jeżeli test się powiedzie. W wielu wypadkach może się zdarzyć, że test Stachu ma tylko jedną wartość oznacza to że w razie sukcesu w teście postać nie traci żadnych punktów Poczytalności.

Spotkanie z Byakhee to konflikt z testem strachu 3/1. Oznacza to, że poziom trudności wynosi 3, w razie porażki utracimy 3 punkty Poczytalności, a w razie sukcesu tylko 1

Niektóre (te co bardziej wredne) istoty mogą mieć też dodatkowo Aspekty i Sztuczki pozwalające im podbić poziom strachu („Opętańcze wycie” albo „Wymykanie się euklidesowej geometrii”) i jeszcze bardziej wyprowadzić graczy z równowagi.

• Jeżeli test zakończy się wyjątkowym sukcesem – postać to prawdziwy badass – do końca sceny otrzymuje odpowiedni Aspekt Sytuacyjny, coś jak „Prawdziwe męstwo”, „Jaja ze stali” czy „Strach jest dla zwykłych ludzi”, czy “Niezłomna Wiara”
• Jeżeli test zakończy się zwyczajnym sukcesem – postać opiera się strachowi i może działać normalnie, lecz traci tyle Punktów Poczytalności ile wynosi drugi współczynnik.
• Jeżeli test zakończy się remisem – przeciwnik otrzymuje darmowo odpalonego boosta  “Wytrącony z równowagi” na daną postać na tę i następną turę, a postać traci tyle Poczytalności ile wynosi drugi współczynnik
• Jeżeli test zakończy się porażką – przeciwnik otrzymuje darmowo odpalonego boosta  “Wytrącony z równowagi” na daną postać, a postać traci tyle Poczytalności ile wynosi poziom Strachu Testu
• Jeżeli test zakończy się wyjątkową porażką (o 3 lub więcej) – przeciwnik otrzymuje darmowo odpalonego boosta  “Przerażenie” na daną postać, a postać traci dwa razy tyle Poczytalności ile wynosi poziom Strachu Testu

Jeżeli gracz posiada odpowiednie Aspekty/Sztuczki może odpalić w tym miejscu PuFa, żeby przesunąć stopień porażki o jeden w odpowiednim kierunku.
Jeżeli gracz ma ochotę może w każdej turze próbować się otrząsnąć ze stanu strachu wykonując test o trudności równej 1+ilość stopni porażki. Udany test pozwala mu zebrać się w sobie, zacisnąć zęby i ostatecznie opanować drżenie kolan (i usunąć przeciwnikowi boosta oczywiście). Jeżeli graczowi uda się opanować konsekwencje schodzą z gry.

Testy strachu zdarzają się nie tylko podczas spotkań z istotami z mitów. MG może zarządzić taki test w dowolnym momencie jeżeli uzna za stosowne że zaszły odpowiednie okoliczości. Gracze są odcięci w windzie w którą coś stuka? Można rzucać Zatrzymali się w domu odciętym od świata i wydaje im się że coś na nich poluje? Kostki w ruch. Mistrz Gry powinien dobrze zastanowić się jednak kiedy zażądać testu strachu. Zbyt częste spowszednieją, a zbyt rzadkie nie podniosą adrenaliny.

Alternatywna zasada: W kupie raźniej

Jeżeli przy spotkaniu z Niewyobrażalnym jest więcej niż dwóch graczy pojawia się Aspekt Sytuacyjny „W kupie raźniej”. Zarówno gracze jak i MG mogą go wykorzystać w odpowiednio twórczy sposób.

Alternatywna zasada: Redukcja otrzymywanych punktów

Jeżeli chcemy spowolnić spadek punktów Poczytalności możemy pozwolić graczom na wykorzystanie odpowiednich Aspektów i PuFy do obniżenia ilości. Ilość nie może być jednak nigdy mniejsza od drugiej liczby we współczynniku Strach

Choroby psychiczne

Gdy poziom Poczytalności postaci spadnie o 10 (lub o tyle ile wynosi jego Siła woli w zależności od tego co jest wyższe) postać otrzymuje średnią konsekwencje „Choroba psychiczna”. Rodzaj i charakter choroby może być indywidualnie ustalony z MG na podstawie listy chorób psychicznych, którą bez problemu można znaleźć w internecie, w podręczniku do Zewa Cthulhu lub dowolnego innego systemu RPG. Oczywiście idealnie patrząc choroba psychiczna powinna odpowiadać wydarzeniom, które ją ostatecznie spowodowały, ale tu jest oczywiście zawsze pole do interpretacji przez zainteresowanych.

Odzyskiwanie punktów poczytalności, zwiększanie poziomu poczytalności i leczenie chorób psychicznych
Tu w grę wchodzi oczywiście i przede wszystkim aspekt fabularny. Postać (lub jej towarzysze jeżeli bohater po spotkaniu z nienazwanym zmieni się w bełkoczącego szaleńca) może próbować usunąć lub zmienić konsekwencje poprzez leczenie psychiatryczne a nawet – jeżeli to konieczne – hospitalizację… Zakładamy, że średnie konsekwencje może wyleczyć psychoterapia i leki, a ciężkie to już leczenie szpitalne, elektrowstrząsy i pokój bez klamek.

Jeżeli chodzi o samą Poczytalność to można dla ułatwienia założyć, że na przy każdym średnim kamieniu milowym gracze mogą odzyskać 5 lub 10 punktów (zależy od MG i od częstotliwości występowania kamieni milowych). Dodatkowo jeżeli gracz podejmie jakiejś fabularne kroki, by nad swoją Poczytalnością popracować (psychoterapia, medytacje, odpoczynek na łonie przyrody, urlop, wakacje i wiele wiele innych) MG może dodać mu kilka punktów w zależności od skuteczności przedsięwziętych kroków.

Podnoszenie maksymalnego poziomu Poczytalności możliwe jest na dwa sposoby. Poprzez odpowiednie sztuczki, jak na przykład “Mojej woli nie da się złamać” dająca płaski bonus +5 do Poczytalności. Drugą metodą jest podniesienie Poczytalności o 10 jako jedna z opcji rozwoju przy dużym kamieniu milowym.

Magiczne księgi

Wiedza zawarta w tak przewrotnych i wypaczonych działach jak Unsprehen Kulten czy Necronomicon może nieźle zaszkodzić psychice czytającego. Opisy potwornych bytów i rytuałów potrzebnych do ich przyzwania mogą wypaczyć nawet najlepiej wytrenowany umysł.
Dlatego też podobnie jak w podstawowym CoC tu także będziemy mieli do czynienia z utratą Poczytalności. Tak po prostu. Bez rzutów obronnych poczytalność wędruje w dół.
Dla każdej księgi należy określić dwie wartości. Utrata poczytalności za przeglądanie i za przeczytanie. 
Przeglądanie pozwala czytelnikowi na zorientowanie się w zawartości książki. W tym co się w niej znajduje i czego można się z niej ewentualnie nauczyć
Przeczytanie pozwala na dokładne zapoznanie się z zawartością, naukę zaklęć i uzyskanie odpowiednich boostów.
Stracone punkty za przejrzenie i przeczytanie się sumują. Można oczywiście przeczytać książkę bez uprzedniego jej przejrzenia, ale ryzyko rzucania się na głęboką wodę jest spore. W końcu to Cthulhu. 

Przykład:

Anioły niebiańskiego chóru maja współczynnik 1 / 3.
Oznacza to, że za przejrzenie stracimy jeden punkt Poczytalności i zorientujemy się, że książka opisuje byahkee i znajduje się w niej zaklęcie przyzwania stwora. Po przeczytaniu (i utracie kolejnych 3 punktów) możemy nauczyć się zaklęcia “Przyzwanie/spętanie Byakhee”, a także dowiadujemy się wszystkiego na temat samej rasy byakhee, co daje nam Aspekt Sytuacyjny “Znajomość Byakhee”.

Umiejętność Mity Cthulhu

Umiejętność ta związana jest z wiedzą postaci na temat mitologii Cthulhu. W związku z tym, że już sama wiedza na temat niepoznanego może wypaczyć psychikę lepiej jest, by gracze nie mieli tej umiejętności na starcie. Podnoszenie jej zawsze ma okropny mechanicznie wpływ na psychikę. Po prostu im więcej wiesz na temat tego co jest tam, tym bliższy jesteś stanowi ostatecznego szaleństwa. Dlatego każdy punkt umiejętności Mity Cthulhu obniża maksymalny poziom Poczytalności o 10, ale nie generuje przy tym konsekwencji związanych z chorobami psychicznymi.

Przykład:

Carlos ma Siłę Woli na 3. Dlatego też zaczyna z 40 punktami poczytalności. Na skutek różnych przeciwności losu traci w wyniku przygód 14 punktów Poczytalności. W końcu postanawia podnieść umiejętność Mity Cthulhu na +1. Oznacza to, że jego maksymalny poziom Poczytalności spada do 30. Jeżeli podniósłby na +2 to maksymalny poziom spadłby mu do 20 pożerając przy okazji 6 punktów poczytalności, których nie stracił. Wiedza na temat Mitów jest kosztowna!